‘Yoğun bakım’ denilince aklımıza gelen pek çok şey, Covid-19 pandemisiyle sil baştan tekrar yazıldı. Bu ünitelerle ilgili çok sayıda yeni bilgi hayatımıza girdi. Pandeminin dehşetli günleri geride kalsa da, ağır bakım servisleri farklı ve önemli hastalıkları olan hastalara yaşamsal takviye vermeye devam ediyor. Bu kritik dayanağın verildiği ünitelerin hala bilinmeyen ve merak edilen pek çok tarafı var. Biz de ağır bakım üniteleri hakkında merak edilen 5 soruyu Acıbadem International Hastanesi Genel Ağır Bakım Sorumlusu ve Anesteziyoloji Uzmanı Prof. Dr. Lütfi Telci’ye sorduk!
Pek çok vakit ömürle vefat ortasındaki ince çizgideki hastaların tedavi gördükleri, her bir saniyenin bile kritik değerde olduğu ağır bakım üniteleri, günümüzde ileri teknoloji donanımları ve tecrübeli uzmanları sayesinde çok sayıda hastaya şifa sunuyor. Yaşamsal risk taşıyan hastaların kesintisiz olarak 24 saat bakım ve tedavilerinin yapıldığı bu üniteler; bilhassa 2020 yılında dünyayı sarsan Covid-19 pandemisinde tüm dikkatleri üzerine çekti. Bu süreçte toplumun en çok merak ettiği bahislerden biri, hastanelerin ‘yoğun bakım üniteleri’ oldu. Acıbadem International Hastanesi Genel Ağır Bakım Sorumlusu ve Anesteziyoloji Uzmanı Prof. Dr. Lütfi Telci, yoğun bakım üniteleri hakkında merak edilen 5 soruyu yanıtladı; kıymetli bilgiler ve ikazlarda bulundu!
Her hastanede ağır bakım ünitesi olmalı mı?
Yoğun bakım ünitesi; hastaların tehdit altında olan yaşamsal işlevleri ile vital, yani beden sıcaklığı, teneffüs, nabız ile kan basıncı bulgularının daima ve kesintisiz olarak takip ve tedavisinin yanı sıra bakımlarının yapıldığı bir ünitedir. Hastaların bedendeki işlevleri monitörlerle daima takip edilirken, rastgele bir olumsuz durumda uzman doktorlar tarafından anında müdahale ediliyor. Hastanede acil servis varsa, ağır bakım servisinin de kesinlikle olması gerekiyor. Ağır bakımın seviyesini, hastanenin hizmet sunduğu tıp kısımları belirliyor. Eğitim veren hastanelerin ağır bakım seviyelerinin en az 2. seviye olması gerekiyor. Üniversite ve Tıp Fakülteleri hastanelerindeki ağır bakımların seviyesi de 3. seviye olmak zorunda.
Yoğun bakım ünitesinde hastaya verilen takviye seviyeleri farklı mı?
Evet, farklılaşıyor. Ağır bakım ünitelerinde hastalar sıhhat durumlarına nazaran üç seviyeye ayrılıyorlar. Birinci seviye hastalar en hafif hasta kümesini oluştururken, ikinci basamak hastalar yaşamsal takviyeye muhtaçlık duyan yahut yakın hekim müşahedesi gerektiren hastalar oluyor. Çoklu organ yetmezliği ve koma üzere sıhhat meseleleri yaşayan üçüncü basamak hastalar da en ağır hasta kümesi olarak nitelendiriliyor. Büyük ameliyat ve tedavilerin gerçekleştirildiği hastanelerde üçüncü derecede ağır bakım üniteleri kaçınılmazdır. Ülkemizde kayda geçmiş 1. 2. ve 3. seviye olmak üzere, yaklaşık 33 bin 323 erişkin ağır bakım yatağı bulunuyor.
Hasta yakınlarına hangi sıklıkta bilgi veriliyor?
Yoğun bakımın temel unsurlarından biri, birinci derecedeki hasta yakınlarının nizamlı olarak bilgilendirilmesidir. Hastalar kimi vakit acil servisteki müdahalenin çabucak akabinde, kimi vakitse serviste yapılan tedavi sonrasında ağır bakıma alınabilirler. Hasta yakınlarına her gün, mümkünse tıpkı saatlerde ve birebir uzman doktor tarafından, ağır bakımda tedavi gören hastanın sıhhat durumu hakkında kesinlikle bilgilendirme yapılıyor. Ağır bakımdaki bilgilendirme hastanın geçmiş 24 saat bedellerinin yorumuna dayalı olarak gerçekleştiriliyor. Verdiğimiz yorum bilgisinin geçerliliği 24 saat sürüyor. Her gün nizamlı bilgi vermemiz yaptığımız işin gereğini oluşturuyor. Hastanın sıhhat durumunda bir değişiklik yoksa hasta yakınlarına durumunun ‘stabil’ olduğunu aktarıyoruz. Ortada ani değişen klinik durumlar için verdiğimiz bilgi ise ‘özel haber’dir. Bu çeşit haberleri vermeyi pek istemeyiz ancak mecbur kalabiliyoruz. Ağır bakımlarda ani vefatlar çok nadir yaşanıyor, bu nedenle hastaların sıhhat durumlarının berbata gittiği tablolarda da hasta yakınları yeniden sistemli olarak bilgilendiriliyor. Böylelikle hasta yakınları ilerleyen süreçte hastanın sıhhatiyle ilgili bir sürprizle karşılaşmamış oluyorlar.
Toplumda ağır bakım ünitesinde yatan hastanın sıhhat durumu hakkında genelde olumsuz bir algı var. Hastanın ağır bakımda olması, hayatını kaybedeceği manasında yorumlanıyor, bu gerçek mudur?
Bu algının bütünüyle yanlış olduğu Covid-19 periyodunda görüldü esasen. Lakin yeniden de hasta yakınlarında tam olarak kıramadığımız bir algı bu. Meğer ki ağır bakımlar aslında ‘bu hasta ölecek’ denen pek çok hastanın güzelleştirildiği ve hayata döndürüldüğü yerlerdir birebir vakitte. Ağır bakımlar genel durumu önemli formda berbata giden, sıhhat durumu sıkı takip edilmesi gereken kritik hastaların tedavi gördüğü üniteler olduğu üzere, muhakkak cerrahi operasyonların çabucak sonrasında hastanın sıhhatinin yakından takip edilip, oluşabilecek olası risklerin ortadan kaldırılarak sağlıklı bir halde odaya alınması için hizmet veren ünitelerdir. Özcesi, her ağır bakıma giren hastanın hayatını kaybedeceği algısı katiyetle gerçek değildir.
Yoğun bakım ünitelerindeki kıymetli ve teknolojik gelişmeler nelerdir?
İlk olarak elle gerçekleştirilen uzun müddetli yapay teneffüsten, teneffüs fizyolojisini olumsuz olarak en az etkileyen yapay teneffüs modellerini uygulayabildiğimiz ventilatörler, yoğun bakımlarda gördüğümüz şaşırtan gelişim göstergelerinin içinde birinci sırada yer alıyor. Günümüzde kullanmakta olduğumuz yapay teneffüs aygıtlarıyla hastalarımıza günlerce, aylarca, hatta yıllarca yan tesir görülmeksizin yapay teneffüs uygulayabiliyoruz. Birebir imkanları, ağır bakım dışı olağan servislerde ve meskene taburcu ettiğimiz hastalarımızın konutlarında de kurabiliyoruz. Yapay teneffüs aygıtlarında gördüğümüz bu şaşırtan gelişimi, vital bulguları izlediğimiz monitörlerde de gördük. Teknolojinin bizlere sunduğu geniş imkanlar sayesinde, ağır bakım öncesi bilinmeyen yahut otopsi sonrası tanısı katılaşan hastalıkların tedavileri de yapılabilir hale gelmiştir. Öteki bir deyişle, günümüzde çoğul organ yetersizlikleri ve birçok ölümcül hastalıkların tedavi edilebilirliğini ağır bakımlar sağlayabiliyor. Yaşanılan afetler ve olmasını hiç istemediğimiz beklenmedik afetler mümkünlüğü var epeyce, hastanelerimizin olmazsa olmaz servisler ortasında birinci sırayı ağır bakım servislerinin alması devam edecektir.
İlk ağır bakım ünitesi nerede kuruldu?
Danimarka’nın Kopenhag kentinde, 1952 yılında bir anestezistin ameliyathane dışına taşıdığı ve arkadaşları ile başardığı “elle uzun müddetli yapay solunum” uygulamaları, günümüzde öylesine gelişim kaydetti ki başta cerrahi tıp kısımları olmak üzere, tıbbın tüm kısımlarındaki gelişmelerin dönüm noktası denilebilecek bir tarih, tıp tarihinde yerini aldı. Yapılan araştırma ve çalışmaların klinik sonuçlarının gösterdiği vefat oranlarındaki çok kıymetli düşüş, ‘yoğun bakım servislerinin’ tüm Avrupa’ya süratle yayılmasının yolunu açtı. 1959 yılında da ülkemizin birinci Ağır Bakım Servisi Haydarpaşa Numune Hastanesi’nde hizmet vermeye başladı.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
