Her yıl 18 Eylül tarihinde kemik iliği nakli sayesinde kalıtsal metabolik hastalıklar başta olmak üzere, bazı kanser çeşitleri ve birçok hastalığın tedavisine dayanak vermek için farkındalık oluşturulan ‘Dünya Kemik İliği Bağışçılar Günü’nde siz de üç tüp kan vererek yaşama tutunmayı bekleyen binlerce hastaya umut olun.
Yeryüzünde kimi hastalıklar var ki, günümüz bilgi ve teknolojisinde tek tahlil maalesef kök hücre naklinde yatıyor. Bunların ortasında birinci aklımıza gelen hastalık çoğunlukla lösemiler, öteki manada kan/kemik iliği kanserleri; lakin bu hastalık dışında öbür organ kanserleri, doğumsal metabolik hastalıklar, bağışıklık sistemi yetersizlikleri ve Akdeniz anemisi üzere doğumsal kansızlıkların da günümüzdeki tek kesin tahlili kemik iliği naklidir.
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi Kemik İliği Nakil Merkezi’nden, Prof. Dr. Barış Malbora ‘kemik iliği nakli ve nakil süreci’ ile ilgili bilinmesi gereken kıymetli noktalara dikkat çekti
Hepimizin bildiği ismiyle kemik iliği nakli, bir kök hücre naklidir; lakin biliyoruz ki kök hücre naklinin tek kaynağı kemik iliği değildir. Kök hücre kaynağı olarak sıklıkla kemik iliği kullanıldığı için kök hücre nakli ile kemik iliği nakli eş manalı üzere kullanılmaktadır.
Kemik iliği bağış sürecinde bağışçılar nakilden vazgeçmeyin
Dünya bankalarında istekli bağışçı sayısı toplam 41,3 milyon ve halkımız, kemik iliği bağışçısı olmakta birçok ileri ülkeye kıyasla epeyce hassas; lakin doku kümesi ahengi sağlandığı tespit edildiği ve Türkök tarafından hasta için verici olması talep edildiği noktada, verici (donör) adaylarının büyük bir kısmı bağış yapmaktan vazgeçiyorlar. Bu hakikaten de çok üzücü bir durum. Bununla birlikte, kemik iliği bekleyen kimi hastalarımızın birden fazla tam uyumlu verici adayı olabiliyor ve bu hastalarımız ise daha şanslı. Şayet bir verici adayı vazgeçerse çabucak başkasına yönelebiliyoruz; lakin bazen bir hastaya bu koskoca dünyada sırf bir verici adayı uygun olabiliyor. Bu durumda bu tek istekli bireyin bağışçı olmaktan vazgeçmesi hem bizler için hem de küçük pak çocuklarımız ve onların ebeveynleri için tam bir hayal kırıklığı yaratıyor.
Bağışçıların nakilden vazgeçme sebepleri nelerdir?
Bağışçıların vazgeçiş nedenlerinden bir tanesi için dehşet diyebiliriz. Bu da halkın büyük bir çoğunluğunun kemik iliği nakli ile ilgili kâfi bilgiye sahip olmamasından kaynaklanıyor. Kişi, yapılan sürecin kendi hayatını tehlikeye atmayacağını net bir biçimde bilirse, bu tıp durumların yaşanma mümkünlüğü epeyce düşecektir.
İnanması güç fakat maalesef bir başka neden de eşlerin, anne- babaların donör adayına kemik iliği bağışı konusunda müsaade vermemesi oluyor.
Bazen de verici adayının, hasta ve yakınlarından maddi beklentileri olabiliyor; lakin yasalar bu durumun önüne geçmek için duvarlarını çok hoş örmüş durumda. Bugün 8 yaşında olan Türkök de bu hususta çok olumlu adımlar atıyor. Öncelikle, bağışçı ve donör nakilden 2 yıl sonrasına kadar katiyen yüz yüze gelemiyorlar, hasta ve bağışçı kimlikleri katiyetle gizli tutuluyor. Nakilden 2 yıl sonra iki tarafın da onayı olmak şartıyla bir ortaya gelmeleri mümkün olabiliyor.
Bağışçı kemik iliği naklinden vazgeçerse bu durum hastanın vefatıyla sonuçlanabiliyor.
Kemik iliği bağışçısı olup sonrasında vazgeçenler olabiliyor; fakat doku ahengi tespit edildiği halde, kemik iliği bekleyen hastaya iliği vermemek en vahimi oluyor. Bu, birden fazla bağışçısı olmayan hastalar için ömür ve vefatın sonu. Hasta, bağışçı kemik iliğini verecek ve yaşama tutunacağım yahut hayata tutunma iplerim elimden alınacak hissini yaşıyor. Bu kadar net ve trajik bir durum bu ve bu türlü bir şey yapmamak gerekiyor.
Elbette hepimiz bağışçı adayı olalım, bu çok hoş bir his; fakat asıl süreç bir hasta ile dokunuzun tam olarak uyduğunu öğrendiğiniz vakit başlıyor. Şayet bu kademede vazgeçerseniz, bağış bekleyen birey önemli bir hastalıkla pençeleşmeye devam edecek ve tahminen de ömrünü kaybedecek. Bunun manevi yükü çok ağır ve daha da berbatı doku eşleşmesi sonrasında verici olmayı kabul edip, nakilden 1 hafta-10 gün evvel bizler tarafından hastalarımıza kemoterapi başladığımız süreçten sonra vazgeçmek. Bu periyotta hastaya verdiğimiz kemoterapi, hastaların kemik iliğini geri dönüşümsüz ortadan kaldırıyor. Bu noktadan sonra ‘Pardon, vazgeçtim.’ deme lüksümüz tıbben yok. Şayet bu noktada vazgeçilirse hastayı kemik illiği yetersizliğinden kaybetmek çok da uzak bir ihtimal değil.
Kemik iliği bağışından vazgeçen vericinin yasal bir yükümlülüğü var mıdır?
Bu bahis ile ilgili yasalar vericileri sonuna kadar koruyor. Bağışçılık gönüllülük temeline dayandığı için tahminen bir yere kadar da anlaşılabilir bu; lakin hastaya hazırlama rejimi başladıktan sonra ‘Ben vazgeçtim.’ deme lüksümüz olmamalı ve bu noktada yasal düzenlemelerle vericilere yaptırım da getirilmelidir. Her etapta vazgeçme hakkına sahipsiniz ancak lütfen nakile çok az bir müddet kala asla vazgeçmeyiniz!
Kemik iliği nakil süreci nasıldır, nakil nasıl yapılır?
İliğin, daha doğrusu kök hücrelerimizin bedenimizde 3 kaynağı vardır:
Birincisi, bebek doğduğu vakit kordon kanındaki kök hücrelerdir. Bu doku, kök hücre açısından epeyce güçlü bir dokudur; lakin birçok vakit hacim olarak kâfi olmamaktadır. Beden yükü düşük olan bebek ve küçük çocuklarda kordon kanı âlâ bir kök hücre kaynağı olabilmektedir.
İkincisi, kemik iliğidir; yani kemiklerimizin ortasında bulunan yumuşak dokumuzdur. Bizler kök hücre kaynağı olarak kemik iliğini kullanacaksak şayet, bağışçımız bir gece evvelden 12 saatlik açlık sonrasında ameliyathanede genel anestezi altında uyutulur. Hiçbir acı hissetmeden, 30-40 dakikalık bir vakit diliminde leğen kemiğinin art çıkıntılarından özel iğneler yardımıyla kök hücrelerini toplarız. 1 günlük izlem sonrasında bağışçımız çok rahat bir biçimde hastaneden çıkar. En çok şikâyet edebileceği nokta iğnelerle giriş yapılan yerdeki acı hissidir ve onu da kolay ağrı kesicilerle çözmek mümkündür.
Üçüncü usul ise damarlarımızda dolaşan kök hücrelerin toplanmasıdır. Ayrıyeten, bu usul Türkök’ün en sık kullandığı yoldur. Damarlarımızdaki kök hücreler doğal seyrinde bağış yapmak için kâfi değildir. Bu kök hücrelerin sayısını artırmak için toplama sürecinin 5 gün öncesinden itibaren kök hücreleri artırıcı aşılar yapılır. Kişi, toplama günü kapalı ve büsbütün steril bir sistemle çalışan aygıta bağlanır. Bir kolundan alınan kan aygıta girer ve aygıtta kök hücreler ayıklanır. Geriye kalan öbür tüm kan bileşeni bağışçıya geri verilir ve bu süreç ortalama 2-3 saat sürer. Burada şunu belirtmekte yarar var; şayet hastanın kollarındaki damar yolları bu süreç için uygun değilse, bağışçıya kateter isminde süreksiz bir damar yolu takılır ve süreçten çabucak sonra çıkarılır.
Şunun altı ısrarla çizilmelidir ki; lütfen Kızılay’a, Türkök’e gelin ve üç tüp kan vererek yaşama tutunmayı bekleyen binlerce beşere umut olun. Bununla da kalmayıp şayet bir hastayla doku kümeniz eşleşiyorsa bağışçı olmaktan vazgeçmeyin. Hele ki nakil tarihine yakın vakitlerde hiç geri dönmeyin; zira burada yalnızca insanların umutlarını söndürmekle kalmayıp hayatını tehlikeye atacak geri dönülmez bir noktaya gelmiş olursunuz. 18 ila 50 yaş ortasında, rastgele bir kronik hastalığı, bulaşıcı hastalığı (hepatit B, C gibi) olmayan herkes bağışçı olabilir.
YENİ YÜZYIL ÜNİVERSİTESİ GAZİOSMANPAŞA HASTANESİ HAKKINDA
Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi, 1992 yılında bölgenin birinci özel yataklı sıhhat kuruluşu olarak 24 saat uzman doktor takımıyla hizmet vermeye başlamıştır. 60.000 metrekare kapalı alanı, sarsıntıya sağlam akıllı bina teknolojisi, 12 ameliyathanesi, 350 yatak kapasitesi ile Türkiye’de ki öncü sıhhat kuruluşlarından biridir. Bünyesinde barındırdığı Organ Nakil Merkezi ve Onkoloji Merkezi ile milletlerarası standartlarda sıhhat hizmeti sunmaktadır. 2008 yılından bu yana ISO 9001-2008 kalite dokümanına sahip olan Yeni Yüzyıl Üniversitesi Gaziosmanpaşa Hastanesi birebir vakitte JCI akreditasyonuna sahiptir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
