ÇOCUKLARDA İNSÜLİN DİRENCİ
İNSÜLİN DİRENCİNİN EN SIK NEDENİ: OBEZİTE
ÇOCUKLARDA İNSÜLİN DİRENCİNİN GÖSTERGESİ NEDİR?
“İnsülin direncine sıklıkla karaciğer yağlanması eşlik eder. Genelde düşünülenin tersine çocuklarda insülin direnci olduğu için obezite oluşmaz, obezite nedeniyle insülin direnci oluşur. Ancak yüksek insülin seviyelerinin yağ dokusunu artırıcı tesiriyle kilo vermek daha güç hale gelir.“ diyen Liv Hospital Çocuk Endokrinolojisi ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara, insülinin tarifini yaparak çocuklarda insülin direnci hakkında merak edilenleri anlattı.
İnsülin nedir?
İnsülin pankreasta üretilen ve tüm beden dokularında şeker, yağ ve protein metabolizmasını etkileyen kıymetli bir hormondur.
İnsülin direnci nedir?
İnsülin direnci insülin hormonunun hücresel tesirlerine karşı doku cevabının azalması durumudur.
İnsülinin birinci fonksiyonu karbonhidratlı öğünlerle bedene alınan ve kan sirkülasyonuna giren şekerin (glikozun) kas ve yağ dokusuna geçişini sağlamaktır. Böylelikle bir yandan yemek sonrası yükselen kan şekerini düşürürken başka yandan hücrelerin glikoz kullanımını sağlayarak güç muhtaçlığını karşılar.
Dokularda insülin hassaslığı azalmış ise insülinin olağan seviyeleri gereğince tesir göstermez ve tüm bedenin glikoz kullanım kapasitesi düşer, kan şekeri yükselir. Pankreas daha fazla çalışıp insülin üretimini artırarak bu direnci kırmaya çalışır. Böylelikle yüksek insülin seviyeleri sayesinde kan şekeri seviyelerinin olağan hudutlarda tutulduğu durum insülin direnci olarak tanımlanır.
İnsülin direnci tip 2 diyabet gelişmesinde temel özelliktir ve hastalığın erken evresini temsil eder. İnsülin direnci olan şahıslarda yıllar içinde pankreasın insülin üretimi azalmaya başlar, kan şekeri seviyeleri giderek yükselir ve sonunda tip 2 diyabet (şeker hastalığı) gelişir.
İnsülin direncinin en sık nedeni nedir?
- İnsülin direncinin en sık nedeni obezitedir. Lakin obezitesi olan her bireyde insülin direnci yoktur ve nadiren fazla kilolu olmayan çocuk ve erişkinlerde de görülebilir.
- Ayrıca insülin direnci fizyolojik bir durum olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, ergenlik devrinde büyüme ve cinsiyet hormonlarının artışına bağlı olarak fizyolojik insülin direnci gelişir ve ergenliğin tamamlanmasıyla düzelir.
- Yüksek kalorili beslenme, çok şeker (karbonhidrat) tüketimi ve hareketsiz ömür biçimi obezite ile birlikte insülin direncine neden olur.
- Çocuklarda bedendeki yağ dokusu ölçüsü (yağ deposu) arttıkça insülin hassaslığı azalır.
- Özellikle göbek etrafında, karın boşluğunda ve karın içi organların etrafında biriken yağ dokusu insülin direncinin nedenidir.
- İnsülin direncine sıklıkla karaciğer yağlanması eşlik eder. Genelde düşünülenin bilakis çocuklarda insülin direnci olduğu için obezite oluşmaz, obezite nedeniyle insülin direnci oluşur. Lakin yüksek insülin seviyelerinin yağ dokusunu artırıcı tesiriyle kilo vermek daha sıkıntı hale gelir.
İnsülin direnç sendromu nedir?
Obezite, tip 2 diyabet, hipertansiyon ve dislipidemi (kan yağ bozuklukları) birlikteliği metabolik sendrom olarak isimlendirilir. Bu hastalıkları birbirine bağlayan ortak düzenek insülin direncidir. İnsülin direnç sendromu da denilen bu durum;
- Damar sertliği ve koroner kalp hastalığı üzere kalp-damar hastalıklarının görülme sıklığını artırır.
- Ayrıca kızlarda polikistik over sendromuna bağlı adet düzensizlikleri ve çok kıllanmaya neden olabilir.
Ölçüm nasıl yapılır?
- İnsülin direncinin tanısı için açlık insülin ölçümü, şeker yükleme testlerinde insülin değerlendirmesi, kan şekeri ve insülin seviyelerinin birlikte ölçülerek birtakım endekslerin hesaplanması üzere sistemler kullanılır. Lakin bu usullerin hiçbiri çocuklarda tüm beden insülin hassaslığını ölçmede gereğince başarılı değildir.
- Fiziki incelemede; boyun, ense, koltuk altı ve kasık üzere deri kıvrım bölgelerinde kahverengi yoğunlaşma (akantozis nigrikans) insülin direncinin göstergesidir. Lakin bu belirtinin olmaması insülin direncini dışlamaz ve kimi bireylerde insülin direnci olmadan da görülebilir.
Tedavi sürecinde neler değerli?
- İnsülin direncinin tedavisi sağlıklı beslenme ve antrenman ile kilo vermekten geçer.
- Şekerli ve yağlı besinlerin daha az tüketilmesi, tam tahıllı ve lif içeriği yüksek, düşük glisemik endeksli (kan şekerini yavaş yükselten) besinlerin tercih edilmesi insülin hassaslığını arttırır.
- Aeorobik antrenmanlar kas insülin direncini azaltmada tesirlidir.
- Sağlıklı beslenme ve antrenmana karşın kilo vermeye de direnç varsa insülin hassaslığını artıran ilaç tedavileri verilebilir. Bu hedefle onaylı olan tek ilaç metformin olup 10 yaş üzeri çocuklarda kullanılabilir.
Sonuç olarak, diyet ve antrenmanı içeren yaş biçimi değişiklikleri insülin hassaslığını artırır ve ilerde ortaya çıkabilecek şeker hastalığı, yüksek tansiyon ve kalp-damar hastalıklarını önler. Seçilmiş kimi özel durumlarda ilaçlar tedaviye eklenebilir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
