Geçtiğimiz günlerde Hicrî 1445 yılına girildiğini hatırlatan Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Öğr. Üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören, Aşure gününün Hz. İbrahim, Hz. Mûsâ ve Îsâ’nın doğum günüden, Hz. Âdem’in tövbesinin kabul edildiği ve Hz. Yûnus’un balığın karnından çıkarıldığı gün üzere tarihte kıymetli olayları temsil ettiğini lisana getirdi. Öngören ayrıyeten Muharrem ayında Kerbelâ olayı yad edilirken dikkat edilmesi gereken en değerli konunun aşırılıklardan kaçınarak yeni hüzünlere ve düşmanlıklara meydan vermemek olması gerektiğine dikkat çekti.
Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Öğr. Üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören, içinde bulunduğumuz Muharrem Ayına ait değerlendirmelerde bulundu.
Hicrî ayların birincisi: Muharrem Ayı
Geçtiğimiz günlerde Hicrî 1445 yılına girildiğini hatırlatan Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Öğr. Üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören, “Peygamber Efendimiz Hicrî ayların birincisi olarak kabul edilen Muharrem ayını ‘Allah’ın ayı’ olarak nitelendirmiş ve Ramazan’dan sonraki en faziletli orucun bu ayda tutulan oruç olduğunu vurgulamıştır. Muharrem ayının onuncu günü ‘aşure’ (âşûrâ) diye isimlendirilir.” dedi.
Aşure günü tarihte kıymetli olayları temsil ediyor
İslam öncesi Arapların Aşure gününü Hz. İbrahim’in doğum günü olarak kutladıklarının bilindiğini tabir eden Öngören, “Aynı formda Museviler de Hz. Nûh’un gemisinin Cûdî dağına bu günde oturduğunu ve Hz. Mûsâ ile İsrâiloğulları’nın Firavun’un elinden tekrar aşure gününde kurtulduklarını kabul ederek o gün oruç tutuyorlardı. Musevilerin bu uygulamasına karşılık Peygamber Efendimiz, ‘Biz Mûsâ’ya onlardan daha lâyıkız’ diyerek ashabına bu günde oruç tutmalarını emretmiştir. Ayrıyeten kimi kaynaklarda Hz. Âdem’in tövbesinin kabul edildiği, Hz. Yûnus’un balığın karnından çıkarıldığı, Hz. Mûsâ ve Îsâ’nın doğduğu, Hz. Süleyman’a mülkün verildiği, Hz. Dâvûd’un tövbesinin kabul edildiği, Hz. Peygamber’in geçmiş ve gelecek bütün günahlarının affedileceğine dair kendisine Allah tarafından teminat verildiği günün de aşure günü olduğu kaydedilmektedir.” açıklamasını yaptı.
Kutlu güne tarifsiz bir hüzün karıştı…
Hz. Peygamber’in vefatından 50 sene sonrasına kadar Müslümanların memnun bir vakit dilimi olarak kutladıkları Aşure gününe 10 Muharrem 61’de (10 Ekim 680) tarifsiz bir hüzün karıştığını belirten Prof. Dr. Reşat Öngören, “Hz. Hüseyin ile aile fertleri o aşure gününde Kerbelâ’da şehid edildiler. Artık bu olaydan sonra Muharrem ayı farklı bir mana kazanmış, inananlar bu tarihten sonra aşure gününde sevinç ve memnunluktan fazla acıyı hisseder olmuştur. Bilhassa Şîîler sonları zorlayarak bu günü Hz. Hüseyin’in intikamını alma ahdinin tazelendiği bir matem gününe dönüştürmüştür. Onların bu günlerde toplu olarak ağlayıp yas tutma, zincirlerle kendilerini dövme formundaki matem merasimleri günümüze kadar devam etmiştir.” biçiminde konuştu.
Sûfîlerin Aşuresi: Hüzün ve sevinç bir arada
“Tasavvuf ehl-i için aşure günü bilhassa Osmanlılar devrinde memnunluk ve hüznün bir ortada yaşandığı bir vakit dilimi haline gelmiştir.” diyen Öngören, Muharrem ayında bir yandan tekke ve mescitlerde Kerbelâ Vak‘ası’na dair ‘muharremiyye’ olarak isimlendirilen ilâhîler okunurken, bir taraftan da türlü tarikatların dergahlarında Kur’an’dan kısımlar, ilâhîler ve duâlar eşliğinde aşikâr bir erkan çerçevesinde aşureler pişirilip dağıtıldığını söyledi. Öngören, birtakım tarikat mensuplarının Hz. Hüseyin ve evladının yaşadığı sıkıntıları, o günlerde bir damla bile sudan yoksun edilmelerini derinden hissetmek ismine on gün boyunca ‘su orucu’ tuttuklarını hatırlattı ve şöyle devam etti:
“Yine o günlerde Şâir Fuzuli’nin Hadîkâtü’s-sü’edâ isimli yapıtından Hz. Hüseyin’in Kerbela olayı; bilhassa şehâdet vakti olan onuncu günü yapıtın şehâdet bahsi okuna gelmiştir. Öte yandan bu ciğerleri parçalayan acı olayda Hz. Peygamber’in jenerasyonunu devam ettirecek olan Zeynelâbidin’in kurtulması başka bir memnunluk vesilesi olmuştur. O yüzden sufiler bu günlerde hüzün ve sevinci bir ortada yaşamışlardır. Bunun bir göstergesi olarak mesela Kadirî dervişleri iki çeşit aşure pişirmişlerdir: Biri Kerbelâ vak’ası sene-i devriyesi anısına pişirilen Muharrem aşuresi, oburu ise Hz. Zeynelâbidin’in Kerbela’dan sağ salim kurtulması ve Peygamber jenerasyonunun devamının kutlanması maksadıyla pişirilen Safer aşuresi. Biri hüzün ve matemi başkası ise coşku ve sevinci temsil etmiştir.”
Muharrem Ayı birlik ve beraberliğe vesile kılınmalı
Muharrem ayında Kerbelâ olayı yad edilirken dikkat edilmesi gereken en değerli konunun aşırılıklardan kaçınarak yeni hüzünlere ve düşmanlıklara meydan vermemek olması gerektiğine dikkat çeken Öngören, “Ehl-i beyt’e; Hz. Hüseyin ve evladına revâ görülen olaylara sebep olanlar için intikam hislerini körükleyerek nefret tohumları saçmak bize hiçbir şey kazandırmaz. Onun yerine bu acı olayları Hz. Peygamber’in Ehl-i beytine muhabbeti pekiştirmeye vesile kılmak daha gerçek olur. Zira Ehl-i beyte muhabbet Kur’an’ın buyruğudur. Bu merasimler ayrışmaya, fitneye, nefrete sebep olursa inananlar ortasında birlik ve beraberlik korunamaz. Tasavvuf ehlinin bütün inanç sahipleri için benimsediği ‘hoşgörü’ prensibini bilhassa bu olay için de dikkate almak gerekir. Hakikaten Osmanlılar devrinde tasavvuf ehli tekkelerinde çoğunlukla aşırılıklara müsaade vermemiş, ayrıyeten kaleme aldıkları Ehl-i beyt ile alakalı yapıtlarda, Ehl-i beyte zulmedenlerin âhirette şahsen Ehl-i beyt tarafından affedileceğine dair rivayetleri aktara gelmişlerdir.” dedi.
Ayrıca tasavvuf büyüklerinin bu konudaki hassasiyetlerinin, diğerlerinin günahlarına odaklanarak kişinin kendi kusurlarını görmekten uzaklaşması tehlikesine yönelik olduğunu da tabir eden Öngören, “Nitekim tasavvuf kültürünü Osmanlı’dan Cumhuriyet’e taşıyan köprü şahsiyetlerden Pir Kenan Rifâî bu durumu söz için ‘Biz dervişler, kimseye lânet etmeyiz. Bize lakin kendi Yezid nefsimize lanet etmek yaraşır. Zira biz hiçbir şeye sahip değiliz. Af da bizde değil, cezâ da…’ demiştir. Geçmişte İslam âlimleri de ‘Yezide lânet’ etmeyi beğenilen karşılamamışlar, bunu bir aşırılık olarak değerlendirmişlerdir. Bu türlü bir tutum Yezid’in günahsız, kusursuz olduğu manasına gelmemektedir. Buradaki amaç, daima geçmişteki kusurları öne çıkartarak Müslümanlar ortasında birliğin bozulmasına, yeni fitnelerin zuhuruna sebebiyet vermemektir.” diye konuştu.
Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü yaptırdığı araştırmalarla birliği hedefliyor
Birliği korumak için her müminin kendi üzerine düşeni yapması gerektiğini vurgulayan Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü Öğr. Üyesi Prof. Dr. Reşat Öngören kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu çerçevede bizler Üsküdar Üniversitesi Tasavvuf Araştırmaları Enstitüsü’nde yaptırdığımız akademik çalışmalarda tasavvuf büyüklerinin farklılıklar içinde birliği korumak ismine neler yaptıklarını tespite çalışıyoruz. Şu an devam etmekte olan tezlerimiz ortasında Ehl-i beyt ile alakalı iki tane doktora çalışması var. Bu çalışmalarda bilhassa tasavvuf ehlinin geçmişte ayrılığa ve ihtilafa sebep olan olayları tevhid/birlik ismine nasıl değerlendirdiklerinin şifrelerini bulmaya çalışıyoruz. O denli inanıyoruz ki bu çalışmalar tamamlandığında birlik ve beraberlik için değerli akademik bilgiler ortaya çıkmış olacaktır.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
