Ege Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sabriye Yuşan, günlük hayatın rutini içinde karşılaşılan ve kimi vakit yararları, kimi vakit ziyanları ile gündeme gelen radyasyon ve radyasyonun insan sıhhati üzerindeki tesirlerine yönelik açıklamada bulundu.
Prof. Dr. Yuşan, “Radyasyonun temel olarak, fizik, kimya, biyoloji, tıp, eczacılık, tarım ve başka bilimsel alanlarda araştırma yapmak için kıymetli bir araçlardan biridir ve gelecekte bu bilimsel alanların daha da genişleyeceği kaçınılmazdır. Lakin unutulmamalıdır ki radyasyonun kullanımıyla ilgili güvenlik ve çevresel telaşlar de göz önünde bulundurulmalı ve uygun tedbirler çerçevesinde ve protokollere bağlı kalınarak çalışmalar sürdürülmelidir” diye konuştu.
Radyasyonun bir kaynaktan gücün elektromanyetik dalgalar yahut parçacıklar formunda yayılması yahut aktarılması olduğunu söyleyen Prof. Dr. Yuşan, “Genellikle elektromanyetik dalga ve parçacık olmak üzere iki ana tipe ayrılır. Elektromanyetik radyasyon, elektromanyetik alanlar aracılığıyla yayılan gücün bir formudur. Güneşten gelen ışık, radyo ve televizyon sinyalleri, X ışınları ve cep telefonlarından yayılan sinyaller elektromanyetik radyasyona örnektir. Parçacık radyasyonu ise atomik ve nükleer olaylar sonucunda ortaya çıkan yüklü parçacıkların yayılmasıdır. Bu cins radyasyon, ekseriyetle nükleer reaktörler, radyoaktif hususlar ve kozmik ışınlardan kaynaklanmaktadır. Ayrıyeten, parçacık radyasyona alfa ve beta ışınları ile nötronlar örnek verilebilir” dedi.
İnsanın günlük hayatında radyasyonun kıymetli bir yer kapladığını vurgulayan Prof. Dr. Yuşan, “Tıpta hastalıkların teşhis ve tedavi edilmesi için X ışınları ve radyoterapi üzere teknikler, besinlerin işlenmesi, korunması, raf ömrünün uzatılması, tohum-bitki ıslahı, tarım verimliliğinin artırılması, yeraltı suyunun akışının izlenmesi, yeraltı kaynaklarının haritalanması ve materyal dayanıklılığının arttırılması üzere alanlarda kullanılmaktadır” dedi.
“Yasal düzenlemelere uyulmalı”
Radyasyon kullanımının, makul güvenlik protokolleri ve lisanslama süreçleriyle düzenlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Yuşan, “Radyasyon kullanımıyla ilgili yasal düzenlemelere uyulmalı ve yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından verilen lisanslar alınmalıdır. Uyulması gereken temel prensiplerden biri de Radyasyon Dozunun Denetimi olup; radyasyona maruz kalma seviyesi, mümkün olan en düşük düzeyde tutulmalı ve radyasyon dozunu denetim etmek için dozimetri aygıtları kullanılmalı, maruz kalma düzeyleri izlenmelidir. İşçi, radyasyonun potansiyel riskleri konusunda bilgi sahibi olmalı ve inançlı çalışma prosedürlerini kesinlikle uygulamalıdır. Radyasyon yayan aygıtlarla çalışan bireyler Radyasyondan Korunma Sorumlusu dokümanı kesinlikle almalıdır. Ayrıyeten, gereksiz radyasyon uygulamalarından kaçınılmalı ve sırf gerekli durumlarda kullanılmalıdır. Radyasyon kullanımında, çevresel ve toplumsal tesirlerin dikkate alınması ve bu süreçte bilhassa radyasyon kaynaklarının depolanması, taşınması ve imhası üzere prosesler çevresel tesirleri en aza indirmek için uygun prosedürler çerçevesinde yönetilmelidir. Bu nedenle, radyasyonun kullanımıyla ilgili rastgele bir faaliyet, titizlikle planlanmalı, uygulanmalı ve izlenmelidir ” diye konuştu.
“Çevresel tasalar göz önünde bulundurulmalı”
Nisan 1986’da gerçekleşen; insan, hayvan ve bitki dünyasını derinden etkileyen Çernobil Nükleer Kazasında radyasyon nedeniyle pek çok genetik değişim meydana geldiğini tabir eden Prof. Dr. Yuşan, “Radyasyon genetik dizilimi DNA hasarı, kromozom kırılması ve gen ekspresyonu değişmesi formunda etkilemektir. DNA hasarı, genetik gerecin bozulmasına ve hücrelerin olağan fonksiyonlarını yerine getirememesine yol açabilir. Bu hasar, hücre bölünmesi sırasında kalıcı mutasyonlara ve genetik değişikliklere yol açabilir. Yüksek seviyede radyasyon maruziyeti, kromozomlarda kırılmalar ve anormalliklere neden olmaktadır. Bu, hücre bölünmesi sırasında yanlış kromozom dağılımına ve genetik gerecin değişmesine yol açmaktadır. Son olarak da Gen Ekspresyonunu değiştirebilmekte ve bu süreçte hücrelerin olağan işlevlerini etkilenip, genetik malzemedeki değişiklikler ortaya çıkabilir” dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
